Voedselproducerende gevel
Stadslandbouw, voedselproductie dichtbij, verkorting productieketens, transparantie van voedselproductie….al deze buzzwoorden beperken vaak ons denken; als voedselproductie dichtbij moet, als volkstuinen weer populair worden……..waarom “het” niet integraal aanbieden/ontwerpen in de huisvesting en overige gebouwen van morgen. De ontwerp- en constructiewereld is ook volop in beweging naar duurzame materialen, inzet 3D-printing, kort cyclische woningen, etc.
Behalve aan de ontwerp/constructiekant is er ook vernieuwend denken nodig op het gebied van gewasteelt; wenselijk is een 100% geautomatiseerde teelt…wat is daarvoor nodig en welke interessante businessmodellen komen daaruit voort.
Om de gestelde doelen te bereiken willen de partijen in dit consortium een innovatief city farming concept ontwikkelen. Voor het traditioneel verbouwen van gewassen is relatief veel ruimte nodig, daarom is binnen dit project gekozen voor een oplossing die zeer slim omgaat met de beschikbare ruimte. Het concept betreft een verticale wand die enerzijds als een volledig functionele bouwschil (gevel) van een woning of gebouw fungeert en die het anderzijds mogelijk maakt om daarin groenten en andere producten duurzaam en efficiënt te produceren. De teelttechniek wordt daarbij volledig in de gevel geïntegreerd.
Traditioneel is bij een gebouw sprake van een ‘passieve’ gevel, dat wil zeggen dat de gevel als doel heeft om wind, water, vocht, kou, warmte, geluid, ongedierte en ongewenste bezoekers buiten te houden. Daarnaast dient een gevel licht door te laten, dient er te kunnen worden geventileerd en zal de gevel vaak ook nog een esthetisch doel dienen. In tegenstelling tot de passieve gevel kan het te ontwikkelen concept worden gekarakteriseerd als een ‘actieve’ gevel omdat het naast voornoemde functies ook het klimaat van het gebouw moet kunnen beïnvloeden en regenwater gebruikt voor de teelt dat via het dak van het gebouw wordt opgevangen. Het concept zal modulair van aard zijn, waardoor het kan worden ingebouwd in diverse type gebouwconstructies.
Het ligt in de bedoeling om de interactie tussen de gevel en het bouwconstruct waarin het is geplaatst zodanig te optimaliseren, dat gedurende een groot deel van het jaar teelt mogelijk wordt. Personen die in het pand of woning verblijven waar het concept is toegepast dienen relatief eenvoudig toegang te hebben tot de producten die in de gevel worden geteeld. In eerste instantie is het concept voorzien voor de begane grond, het zal echter worden doorontwikkeld zodat het ook op hogere bouwlagen kan worden toegepast. De hiervoor benodigde multifunctionele en integrale aanpak wordt gezien als een belangrijke kraamkamer voor vernieuwing en innovatie binnen zowel de agrarische sector als het bouwproces.
Naast nieuwbouw liggen er toepassingsmogelijkheden bij het revitaliseren van bestaande kantoorgebouwen. Op dit moment staat daarvan zo’n 20% leeg en is herbestemmen een zeer actueel thema dat ook door de overheid wordt gestimuleerd. In het bijzonder kan hierbij worden ingespeeld op de wens van ‘het nieuwe werken’(HNW) waarbij medewerkers geen eigen plek meer hebben maar kunnen ze werken waar en wanneer ze willen. De traditionele kantooromgeving wordt zo een ontmoetingsplaats voor collega’s en klanten, waar veel faciliteiten ter zelfontplooiing en ontspanning worden aangeboden. Een ‘trendy’ voeselproducerende gevel sluit hier goed op aan.
Daarnaast ligt er een belangrijke opgave om de bestaande woningvoorraad in Nederland te verduurzamen. Het betreft een significant aantal naoorlogse woningen dat de komende decennia zal worden gerenoveerd om het energieverbruik terug te dringen. Het voedselproducerende bouwproduct kan ook bij deze transitie een rol spelen, temeer het ingrijpt in de energiehuishouding van gebouwen.
Tenslotte is het concept ook goed toepasbaar voor een gebouwde omgeving waar mensen verblijven die gebruik maken van zorgvoorzieningen.
Deelnemende partijen
Het concept wordt gekenmerkt door 2 business cases die in elkaar grijpen.
Bouwkundig
Als eerste is er het business model dat zich binnen het bouwproces afspeelt. Dat wil zeggen, dat de voedselproducerende gevel moet voldoen aan (alle) eisen rondom de gestelde bouwopgave zoals die traditioneel rondom een gevel van toepassing zijn. Daarnaast zal er vanwege het bijzondere karakter sprake zijn van een aantal ‘unique selling points’. De opgave ligt er dus om een concept te ontwikkelen dat in dit kader enerzijds volledig functioneel is en anderzijds voldoende competitief.
Agrarisch
Het tweede business model is de ‘exploitatie’ van de gevel. Uitgangspunt binnen het concept is, dat de teelt wordt gefaciliteerd door een professionele agrarische organisatie met ruime expertise. Hiermee is zeker gesteld, dat de juiste producten worden geteeld, dat dit effectief en efficiënt geschiedt en bovendien op een duurzame wijze plaatsvindt. Op deze wijze wordt het gehele teeltproces afgedekt, vanaf het initiële aanplanten, onderhouden, oogsten en naar de markt brengen als ook het opruimen en afvoeren van restmateriaal. De opgave ligt er dus om een concept te ontwikkelen waarbij locale telers uit de directe omgeving van de stad hun zichtbaarheid verbeteren (‘etalage functie’) en de consument direct(er) te beleveren met een (grote) verscheidenheid aan versproducten middels een transparant teeltproces en waarbij stappen gemaakt worden naar optimaal hergebruik van plantvezels, mineralen en substraten.
Op grond hiervan zijn vanuit de bouwkundige invalshoek de volgende partijen bij dit project betrokken:
Hogeschool Arnhem Nijmegen, Faculteit Techniek, Lectoraat Architecture in Health
Dit lectoraat staat voor het efficiënter bouwen en inrichten van woonomgevingen en verricht multidisciplinair onderzoek uit naar wat mensen willen, wat hen stimuleert en wat hen afschrikt als het gaat om technologie en ruimtelijk ontwerp. Deze ‘mindset’ vertalen de onderzoekers op een systematische manier naar slimme bouwkundige ontwerpen die gericht zijn op de 4e dimensie van het wonen: ‘wat maakt dat mensen zich goed voelen?’. Het lectoraat combineert daartoe sociale wetenschappen en techniek, waarbij ook de inzet van expertise vanuit het Instituut Built Environment (verantwoordelijke voor de opleiding Bouwkunde) aan de orde is.
CultiWall, Saint Gobain
Saint Gobain is een van de grootste bouw toeleverende bedrijven ter wereld, die zich middels haar dochterbedrijf CultiWall richt op het bouwen van groene gevels. CultiWall heeft unieke kennis opgebouwd op het gebied van bouw en bouwtechniek enerzijds en plantengroei anderzijds. Als zodanig beschikt zij over ruime ervaring met het leveren en monteren van alle benodigde onderdelen, inclusief irrigatie, electrotechniek en aan- en afvoerpunten. Daarnaast beschikt CultiWall over unieke kennis inzake de integratie van het CultiWall gevelsysteem met andere gevelsystemen in de bouw.
GFSC Consultants and Engineers BV
GFSC richt zich op het verduurzamen van bedrijfsprocessen binnen industriële sectoren en probeert dit te bereiken door onder andere door nieuwe vormen van samenwerking tussen partijen binnen en buiten deze sectoren tot stand te brengen. GFSC is van mening, dat met dergelijke cross-overs vaak niet alleen een betere maar ook snellere invulling kan worden gegeven aan de noodzakelijke energie- en duurzaamheidstransities, in dit geval binnen de tuinbouwsector. GFSC heeft ruime ervaring met het implementeren van fundamentele veranderingen in bouw- en installatiesystemen waarbij sprake is van toevoeging van nieuwe eigenschappen en functies.
Vanuit de agrarische invalshoek:
Hogeschool VanHall-Larenstein, Lectoraat Stadslandbouw als stedelijke ontwerpopgave
Dit lectoraat richt zich op het bedenken en bestuderen van nieuwe landschaps-architectonische concepten voor meer duurzame stedelijke omgevingen vanuit de invalshoek van de stadslandbouw. Het begrip stadslandbouw wordt daarbij breed opgevat, zoals voedselproductie in de stad, het organiseren van voedsel voor lokale markten en het verbouwen van voedsel door plaatselijke gemeenschappen. Aan de hand van dergelijke maatschappelijk thema’s werkt het lectoraat aan mogelijkheden om bij te dragen aan nieuwe ontwerpoplossingen en –strategieën voor de stad van morgen.
CropEye
Cropeye is een netwerkorganisatie die actief is op het grensvlak van (glas)tuinbouw, de energie- en de waterwereld. Als zodanig heeft zij ruime ervaring en expertise in het ontwikkelen van concepten rondom het (her)inrichten van delen van een gebouw ten behoeve van tuinbouw en energieproductie en de daarbij horende verwerkingsruimten. Dit heeft onder meer betrekking op leegstaande kantoorpanden waar concepten zijn ontwikkeld voor zowel ‘daktuinbouw’ als ‘stapeltuinbouw’ ten behoeve van de duurzame kweek van groenten en andere producten en waarbij sprake is van een lokale afzet.
Vanuit de economische invalshoek:
Hogeschool Arnhem Nijmegen, Faculteit Economie en Management, Kenniscentrum Business Development en co-creation
Elke organisatie heeft te maken met constante veranderingen. Niet alle organisaties zijn echter in staat zich voortdurend aan te passen en mee te bewegen. Het Kenniscentrum Business Development & Co-creation kan met kennis, kunde en instrumenten ondersteuning bieden bij het toekomstbestendig maken van organisaties én van het onderwijs in de economische en managementopleidingen van de HAN. Doelstelling is om in ‘co-creatie’ met organisaties hun innovatieve vermogen te vergroten.
Momenteel bestaat het Kenniscentrumteam uit een coördinator, 12 PhD-kandidaten, 4 lectoraten (en 1 associate lectoraat) waar in totaal ruim 60 docentonderzoekers bij betrokken zijn, vanuit alle richtingen en opleidingen binnen de faculteit. Zo kunnen onderwerpen multidisciplinair benaderd worden.
Het Kenniscentrum omvat de onderzoeksprojecten van de Faculteit Economie & Management. Elk onderzoek wordt gedaan in samenwerking met studenten en partners uit de beroepspraktijk. Op deze manier kan de beroepspraktijk problemen, mogelijkheden en kansen onderzoeken, terwijl studenten gelijktijdig kennis en onderzoekvaardigheden ontwikkelen.
En tenslotte vanuit de esthetische invalshoek:
Birgit Tax beeldend kunstenaar
Birgit Taks is een beeldend kunstenaar die haar inspiratie haalt uit de mediterrane architectuur en ontwerpt kleurrijke impressies voor gebouwen en straatbeeldenEndFragment
Voor meer informatie kunt u contact opnemen met:
Daan Kuiper -